Taksa leh Thlarau

‘Tin, Lalpa Pathianin leia vaivutin mihring a siam a, a hnarah chuan nunna thaw chu a thaw lut a, tichuan mihring chu mi nung a lo ni ta a’ Genesis 2:7

‘Pathian chu Thlarau a ni; a chibai buktuten thlarau leh tihtakzetin chibai an buk tur a ni’ a ti a, Johana 4:24

 ‘nangni thawk rim leh phurrit phur zawng zawngte u, ka hnenah lo kal ula, keiman ka chawlhtir ang che u’ Matthaia 11:28

Pathian thilsiamah chuan mihringte hi amah Pathian anpuia din kan ni. Anpui tih hi chhui thui theih tak a ni ang a, Pathian hi atakah, ahring ahrana kan hmuh tlat loh avangin a kawhtum tak pawh inhnial theih tak a ni ang. Mahse, vaivuta din kan nihna hian taksa nei, taksa a awm kan nih a tichiang a, kan hnara nunna thaw thawkluh anih hian boruak, thlarau chu kan nunna anih a tichiang bawk a, a pahnih hian sawihrang thin mah ila, then hran theih a ni lo a, kan taksa tel lo hian thlarau ringawt hi chu thihhnu lam a ni nghal daih a, taksa a kan la awmlai si hi chuan kan kaihkawp ngei a ngai.

Pathian kan biak danah pawh Tisa leh thlarau sawi hran talh kan tum thin. Lal Isua Kristan Samari hmeichhe hnenah Pathian biakdan hrilhfiah nan ‘Pathian chu thlarau a ni a, a chibai buktu ten thlarau leh tihtakzetin chibai an buk tur a ni’ a ti a, Thlarau a chibai buk awmzia hi vawiin ni a lo kal khawm te hi inzawt ta ila, kan bangbo ngawt ang. Kan hrilhfiah dan pawh a inang hek lo vang. A biak dan tur hre si lo hi kan lo kal khawm a, Building Concrete hnuaiah Pathian chu kan be ho lawi si a, Thlarau anih a, Thlarau a biak tur anih chuan thlaraua kan va awmphawt te pawh tul awm tak a nih laiin kan awm chuang hauh si lo a, Thlarau in nge tisa in kan biak ni ang le?

Mihring chuan kan taksa nunna atan thawk (boruak) kan mamawh a (Tisa leh Thlarau akal kawp nghal), naute pawh a lo pian chhuah phat hian tah tir an tum thin, a chhan chu a taksaa boruak hip luh leh thawk chhuah kha a nunna turin a mamawh a ni. Tumahin Bible an lo hmehbel chawt ngai lo a, Muslim pawh nise, Quran an lo hmehbel chawt hek lo. Taksa a alo pian chhuah avangin a taksa nunna ngaih pawimawh nghal a tul mai zawk a ni. A thlarau chhandamna lam tuman an ngaihtuah pui nghal ngai lo a, a pianthar leh pianthar loh tuman an lo zawt ngai lo. A taksa a dam chhuah loh chuan a thlarau nunna pawh a derthawng nghal tlat a, atana tih theih hmasa ber taksa nunna kan lo ngaipawimawh mai chauh a ni.

He khawvela kan lo pian chhuah rual hian phurrit pahnih kan tlanchhiatsan theih hauhloh kan hmachhawn nghal a, chu chu kan taksa Nunna leh kan Thlarau Nunna a ni. Kan taksa nunna atan hian kan ei kan in a ngai a, chumi tur chuan taksa mamawh pek hi kan mawhphurna, kan phurrit phurh tur pakhat a ni. Keimahnin kan phur duhlo anih pawhin kan thi anih ngawt loh chuan tuemaw chuan kan aiah an phurh ngei ngei a ngai. Kan naupan lai chuan chu phurrit chu kan nu leh pa ten min phurhsak a, tun huna zirlai tamzawk te pawh hi kan taksa Nunna atana kan mamawh chu sum leh pai hmangin kan nu leh pa ten an la phur mek a, nakinah chuan kan koah ngei a la tla dawn. I thi anih ngawt loh chuan i hnawl thei lo hrim hrim.

Lal Isuan Setana hnenah ‘Mihring hi chhang chauhin an nung lo ang a, Pathian kaa thutin chhuakin an nung zawk ang’  tiin a sawi a, chu chuan kan taksa Nunna chauh hi kan ngaihpawimawh tur leh kan Nunna a ni lo tih min zirtir a, kan thlarau nunna tur pawh hian mawhphurna, phurrit dang kan nei tih min hrilh. A awlsam thei ang bera sawi chuan Setana hian Chhang (Taksa Nunna) ngaipawimawh turin min duh a, Lal Isuan hian Pathian Thu (Thlarau Nunna) ngaipawimawh turin min duh.

Pathian kan biak hian thlarau chauhin kan be thei lo a, A be turin kan taksa telloin kan thlarau chauh kan tir thei hek lo. Biakin thleng peih si lo ringtu kan nih chuan kan thlarau nunna pawh a ngaihtuahawm nghal a, Taksaa sual reng chunga thlarau nun neih tum lah mahni inbumna mai a ni ang.  Mumang rama ruai tui tak theh, puarpui chuang si lo ang maiin ‘Thlarauin/rilruin inzingah ka awm alawm’ ti a taksa chet chhuah tir si lo chu kan dampui dawn lo.

Lal Isuan he kan Taksa phurrit atan leh kan Thlarau phurrit atan hian damna a nei a, kan rilru leh ngaihtuahna(Thlarau) hi amah pe ila, kan taksa hi chuan a rawn zui ve mai dawn a ni. Chutichuan i lei taksa leh i thlarau hi thenhran talh tumin buai lo la, a pahnih hian Pathian In, Pathian chenna tura din anih hria in Taksa leh Thlarau in Lalpa i hnaih ang u.

Enge i duh?

‘Tin, Zebedaia fapa Jakoba leh Johana chuan ani chu an rawn hnaih a, a hnenah ‘Zirtirtu, i hnena kan dil tur apiang che chu i mi tihsak kan duh e’ an ti a, tin a ni chuan an hnenah, ‘In tan engnge tihsak che u ila in duh le?’ a ti a, tin, anni chuan a hnenah, ‘I ropuinaah chuan, i ding lamah pakhat, i vei lamah pakhat min thuttir ang che,’ an ti a Marka 10:35

‘Tin, heti hi a ni a, khaw pakhata a awm laiin ngei teh, mi pakhat phar bawm hi a awm a, ani chuan Isua a lo hmu a, lei siin a bawkkhup a, ‘Lalpa, i duh chuan mi tithianghlim thei e,’ a ti a, a ngen chiam a. Tin, ani chuan a han ban a, a dek a, ‘ka duh e, lo thianghlim tawh ang che,’ a ti a, tin, chawplehchilhin a phar chu a lo reh ta nghal a’ Luka 5:12

Duh leh mamawh nei teuh chung hian kan thlan tur lam hi kan pan hmel e. Mihring kan nih chhung chuan mamawh kan nei reng dawn a, mamawh tlem leh tam deuh erawh chu kan awm ngei ang. Chutiang tho chuan duh kan nei reng bawk ang a, duh tam deuh leh duh tam vaklo pawh kan awm ang a, mahse, duh lamah na na na chuan duh tlem zawk zawk kan awm kher lo mai thei. Thenkhat phei chuan kan damchhunga kan neih theihloh tur thleng pawhin kan duh a, a pawi lem lo e. Mamawh neih leh duh neih chu a sualna a awmlo a, kan thiamloh pawh a ni hek lo ang, chumi khuahkhirh tum buai pawh buaina lo thlawn a ni ang.

Heng kan duh leh mamawh te hi kan ngaihtuah chian fo erawh a tul khawp mai. Kan ngaihtuah ngailoh avang leh a tur renga kan ngaih thin avang hian kan hriat loh karin kan duh leh mamawh te hian kan nun min lo khalh let hlauh thin a, kan thu hnuaia awm tur zawk kha a chungnung zawkah awmin a thuhnuaiah kan lo kun hlauh thin. chumi avang chuan duh leh mamawh lemloh thlengin kan duh a, mamawh emaw kan inti fo a, phuhruk kan tumna lamah kawngbo ta thak lah bang hek suh

Pathian kan duh leh mamawh dan te pawh hi ngaihtuah chian a ngai khawp mai. a chunga chang tarlanah hian Jakoba leh Johana chuan Lal Isua kianga dinhmun sang tak chan ve an duh a, chutiang tur chuan an dil bawk a, mahse, an dil hi an ngaihtuah chian chuan anmahni ropuina tur, mahni tanghma hai chunga dilna a ni a, chu duhna chuan an dil hma daih khan an nun a lo thunun tawh a, Lal Isua an zui dan pawh mahni ropuina tur beiseiin, mahni dinhmun chawisan beiseiin an lo zui a lo ni reng mai.

Kan mamawh leh duh ang ngawr ngawr hian Pathian hian min chhang kher lo. Min chhang chu nise, Pathian anih aimahin kan duh duh tihtheihna ‘Sekibuhchhuak’ ang chauh a ni ang. Kan duh an ganga thil tihtir kan tum thin pawh hi a diklo a, Amah kan zui hian engnge kan beisei tih te pawh kan ngaihtuah tel a tha khawp mai.

Phar natna a damlo pawh khian Lal Isua ah chuan beisei leh duh chu a nei ve ngei a, mahse, chutiang beisei ngam anih leh nihloh pawh a chiang ngamlo a ang khawp mai. mahni lam a han inen a, Lal Isua chu a duh leh mamawh pe thei anih chu a ring vet ho nachungin mahni lam a han inen chuan chhuan tur a neihloh leh chutiang dawng tlak anih leh nihloh [pawh a inhre ngam lo. Pathian a dawr danah mahni dinhmun a hre chiang a, Pathian duh leh duhlohah zawng a intulut a, ‘dil rawh u, pekin in awm ang’ tih ngawt chu a hmachhuan mai bik lo a, ‘Lalpa i duh chuan’ tiin a hnaih ta zawk a ni,

Kan tunlai khawvelah hian Pathian hian kan dinhmun min chawikansak tu atan te, kan nihna angloa min lantir tu atan te, kan riopuin aleh kan nawmsakna tur atan te kan dawr ta zawk mah a, thilpek pe tura kan inbeisei dan thenkhat te pawh hia a let leh tur tamzawk beisena te a ni tawh hial nia, Engang Pathian nge kan biak a, Pathian hi en gang chiah nge a nih pawh hi kan ngaihtah chian a tul takzet.

Zirlai leh thalai rual kan ni a, kan hma lam hunah beiseina thui tak kan nei a, kan tun dinhmuna mumang ram hi atak ni tur pawhin kan duh. Mahse, a hlawhtlinna chu Lalpa ah a ni a, kan dil thin anih pawhin ama kuta intulut chungin, a duh ang zawka min tihpuitlin sak tur zawk in, keimahni duhdana khalh tuman nen ni loin di thin ila, kan mamawh leh duh ang diak diakin a lo thleng kher lo anih pawhin Pathian hi kan mawhchhiat tur leh kan mawhpuh tur a ni ngawt lo tih i hria ila, Pathian tihna tak tak nen i hnaih ang u.

Kan fimkhurna tur

‘Tin, a zirtirte chuan chhang an ken theihnghilh a, chhang tlang khat chauh lo chu lawngah chuan chhang dang reng an nei si lo va, tin, ani chuan an hnenah, ‘Pharisaite dawidim leh Heroda dawidim lakah chuan inveng ula, fimkhur rawh u,’ a ti tlat a, tin, anni chuan, ‘chhang kan nei hauh lo,; tiin an inngaihtuah a, tin, Isuan chu chu a lo hria a, ‘Engati nge chhang in neih loh avanga in inngaihtuah ni? Tunah pawh in rilruin in la hre lo fo maw? A ngaihna pawh in la hre lo maw? In thinlung chu in tisak ta em ni? Mit nei siin in hmu lovem ni? Beng nei siin in hre lo vem ni? In hre reng lo vem ni? Sangnga zinga chhangper panga ka phel lai khan a nawi kha bawmrang engzat nge in ruh khah? a ti a (Marka 8:14)

Zu bilhtu ten an zu bilh tih thawh nan dawidim an telh thin a, a ngai tam lo hle. Belpui khatah pawh tlemte hmeh nawi a, a chunga phul a tawk em em. Bawnghnute tihchhiat nan bawnghnute tha laiah a chhia tlem an telh a, a tawk em em. A chhia kha tlem zawk leh tihtham loh zawk nimahse, a tha zawng zawng khan a chhiat phah vek tho. Chutiang tak chu kan mihring nuna sual leh thilthalo, te tham te te, kan ngaihpawimawhloh te thleng hianin kan rin phak baka min tihchhiat theih dan chu a ni a, Lal Isua pawh hian chutiang ang taka mi fan chhuak thei, mi tichhe thei zirtirna leh mi kalsual tir thei zirtirna lakah chuan fimkhur turin min lo chah a ni.

Kan Pathian thu chuan ‘naupang chu a kalna awm kawngah chuan zirtir ula, a puitlin hun pawhin a thlah lovang’ tiin min lo hrilh a, min hual veltu boruak hian kan nunah nghawng a lo nei thui khawp mai. Kan boruak hip azir hian kan nun pawh a insiam puitling ve zel a, inchhungkhur fel fai tak atanga seilian leh chhungkaw mumal lo atanga seilian chu an nun pawh a danglam thin. Pathian ke bula seilian, a kianga hun hmang thin leh khawvel chawi seilen pawh inthlauh loh theih a ni lovang. Chu chuan kan hun tawn mekah pawh awmzia a nei zui zel a, khawvel lam kaihhruaina hnuaia seilian kan nih chuan khawvel takin thil kan thlir ang a, Pathian thu zirtir leh chutiang hnuaia seilian kan nih chuan Pathian ngaihtuah tel chungin thil kan thlir thin ang.

Anmahnin an zawn vang ni hauh lova Amah Pathian ngeiin a zirtirte nitura a thlan te hi an vannei kan ti maithei a, mahse, an vanneih ang erawh chuan an hlawkpui lem lo nge, Lal Isua zirtir leh thusawi te reng reng mai chu khawvel thlirna atangin an lo thlir zel a, a sawi tum leh a zirtir tum thelh thakin an lo inhrilhfiah chawp thin. Mahse, sangha mantu ve mai te kha an ni a, an hun tamzawk pawh dil leh luikam vela lo hmang liam tawh an ni a, an hriatthiam awm.

Keini erawh chu kan naupan tet atanga Pathian thu zirtir kan ni a, kan duh leh duhloh kan sawi theih hma atang daih tawhin ‘kan kalna awm kawng’ Pathian hriatna kawngah kaihhruai kan lo ni. Chutiang anih avang chuan Lal Isua zirtirte ai chuan kan vannei daih zawk a, kan vanneih zia erawh kan hre lo mai pawh a, mahse, chutiang taka seilian chung pawh chuan kan thil thlir dan te, kan ngaihtuahna te, kan hriatthiam tum dan te thleng hian a zirtirte ai hian kan khawvel fo mai. ‘Hlawhtling’ kan inhriatthiam tir tum dan te reng mai hi chhut ngun a va ngai em! Zirna lama kan intihsiak dan te hi naupang kalna awm kawng kan zirtir tur a ni em?

Zep thu cheng lo, khawvela kan la chen lai hi chuan lei dan hian min la phuar rih tlat si a, kan ngaihtuahna tam zawk pawh he kan lei damchhung hun tur hian a luah a, Pathianni ah tih loh hi chuan kan thlarau lam khawvel hi kan kawm hman meuh tawh lo a, kan nitin hnathawh, zirna, mamawh leh duhzawng, tul leh tha tihzawng ngaihtuahna hi kan kar tluan khawvel chu a ni deuh mai a, hma lam hun beiseina thui tak nei leh chumi atana inpuahchah kan nihna chen a awm bawk si a, inthiamloh theih tak tak pawh a ni lo e.

Mahse, chu tak chu kan fimkhurna tur erawh a ni si. Kan chhiatna tur thil tam tak hian min hual vel reng a, kan hmuh thiamloh chuan kan chhiatpui ang a, kan chhiatpui mek reng bawk. Mi pawhin an ti ve tho alawm tih te hi kan inhnemna leh kan thlamuanpui a ni thin a, an chhiatpuina lam erawh kan hmu thiam leh tlat si lo. Chutia  buma kan awmna chu he khawvel thil ‘Pharisai te dawidim leh Heroda dawidim’ laka kan fimkhur loh thin vang a ni. Midangte hi kan intehna tur an ni lo a, he khawvel dan ang hi kan intehna tur a ni hek lo. Pathian hian engangin nge a ngaih tih zawk hi kan intehna ni fo sela, thil te tham te te te hi kan nun tichhe thintu te chu an ni tih hriain fimkhur lehzualin kan nun i hmang ang u.

Intlansiakna dik

‘Ka han thlir leh a, ni hnuaia intlansiaknaah mi chak chu a hlawhtling chuang lo va, indonaah mi huai a hlawhtling chuang hek lo. Mi fingin eitur a hmu bik lo va, mi themthiamin duhsak an hlawh chuang hek lo. Mi zawng zawng chungah hun leh khawrel ang angin a thleng mai zawk tih ka hmu a’ (Thuhriltu 9:11)

‘Chutichuan, chhumpui nasa tak ang thlirtuten min hual vel avang hian, min tihnawk apiang leh sual keimahnia bet tlat chu i dah ve ang u, tin, Isua, kan rinna siamtu leh tifamkimtu lam chu enin, kan hmaa intlansiakna tur awmah chuan chhel takin i tlan zel ang u. (Hebrai 12:1)

Sports te kan nei zo ta a, a hlimawm nangiang e. Intihsiakna thianghlim angah te pawh chhiar ta mai ila, duhdan chiahloha thleng te, lung tiawi zan lo thil te pawh a awm thei ang. Mahni nunah ngei ngei pawh kan duh dan ang thlap thlap chuan a thlen bik loh hi maw, lunglohah la lo ila, intihhlimna anihna khan kan rilru luah zawk se, thuhriltu thukhawchang ang deuhin ‘in rilru tina tu awm suh se’ tih kha kan inchah ni sela, kan hmaa intihsiakna tur awmah hian i infuih zui zel zawk teh ang.

Zirlai leh thalai atamzawk kan ni a, zirtur leh tawn tur tamtak kan la nei a, kan duh emaw duhlo emaw khawvel intlansiakna kawngah hian kan tlan ve nitin a, taima deuh chuan beisei tur an nei tam deuh a, thatchhe deuh chuan beisei tur an nei chau deuh a, chung piahlamah Thuhriltu chuan ‘mi zawng zawng chungah hun leh khuarel angin thil a thleng mai a ni’ tiin a lo sawi bawk a, a dikna chen a awm a, a diklohna chen pawh a awm thei. Thenkhat chuan hlawhtlin tum ngawr ngawrin an dam chhung ni an hmang a, mahse, an beisei hauhloh vanduainain a tlakbuak chang a awm a, an tum anglo taka an khawvel hun an hman laiin ‘vannei tur renga piang a ni lo maw’ tih tur, a hranpaa intlansiakna kawnga tlan ve chiam si lo, zalen leh thawveng taka hun hmang hian mi chanphak loh vanneihna an tawng buak chang a awm leh lawi si!

He kan lei damchhungah hi chuan kan hma hun tur kan sawi thei lo tih hi kan chiang a, naktukah enge thleng dawn tihah hian thu kan nei pha lo. Pathian hian kan hun hi a kawl tlat a, a remruatnaah kan tel ve lo. Mahni nun mah nise, kan thu lo khawp mai. ‘Chutiang chu a ni thei dawn em ni’ tih kan ngaihtuah maithei a, kan tunhma hun kum sawmhnih liamta kha han ngaihtuah let ta ila, tuna kan dinhmun hi kan tum reng vang leh kan duh reng vanga thleng nge khuanu rorel kan chunga lo thleng tih hi mahni chhanah dah teh ang.

Kan lei taksa chungah hi chuan thu nei tam lo viau mah ila, kan thlarau khawvelah chuan tuna kan duhthlanna hian kan dinhmun tur hi a hril dawn. He khawvel kan intlansiaknaa kan theihtawp kan chhuah hian kan tum ram kan thleng ang nge thlenglo ang tih chiang lo mah ila, kan thlarau nun atana theihtawp chhuaha kan tlanna chuan kan beisei ram chu min thlen dawn tih hi kan chiang ngam tur a ni. Chutiang ang taka beiseina nung nei tur chuan ringtute hi beisei kan ni bawk.

Khawvela kan intlansiakna kawng ringawt hi kan ngaihtuah chuan kan hriatloh chhungin kawng kan lo bo daih thei a, khawvel lama kan thahnemngaihna hian kan thlarau khawvel hi min mangnghilh tir daih thei. Kan tunlai khawvelah chuan buai leh hmanhlel hian kan nitin hun hi kan hmang tak meuh meuh a, Sual hman pawh hi kan awm tawh lo a ni ber mai. Heti taka min tihnawktu leh min hualveltu, keimahnia bet tlat hi han ngaihtuah ila, Zu leh sa emaw, nawmchenna emaw, kan bula mite emaw, kan thenawmte emaw an ni ta lo, keimahni ngeia cheng kan rilru leh ngaihtuahna, kan duhna lama min hnuk hlawk hlawktu hi a ni tawh.

Chu tak chu kan hmelma Setana pawh hian a hai lo. Chu thanga awk ngei tur chuan min umzui reng a, fing tak hian min bum nitin ta mai a nih hi. Kan thawhtur thawk zo hmanlo nih hlauin kan hmanhlel a, kan nuna kimlo, mamawh nei, engemaw ruak awm hi khawvel thil hmanga min tihfamkim tir a tum a, mitin mai hi buai leh hmanhlelin kan insul pel suau suau ta. Kan Nunna siamtu leh kan hun vawngtu tan hian kan nun hi a nuihzatthlak chang a tam ngawt ta ve ang.

He khawvela kan awm chhung chuan nun famkim kan nei thei dawn lo. Kan nun famkimna thuruk chu Pathianah a awm a, Amah chu kan nunna bul leh kan famkimna anih hi hre thar ila, he khawvela kan thlen tawpna tur ringawt ngaihtuah chunga nung hman kan ni lo a, He khawvel buaina kara inchiah bo mai tur atan chuan kan hlutzia te hi i ngaihtuah thin ang u. Kan nun min tihnawktu te hi kan zan muthmunah ngaihtuah nawn thin ila, intlansiakna dik, chatuan daih lam panin kan hun te i hmang thin ang u.

Chatuan hun

‘Lalpa, nang chu chhuan zawng zawng chenah kan awmna i ni thin. Tlangte pian hmaa, Leilung leh khawvel i din hma pawh khan, chatuan ata chatuan thleng pawhin nang chu Pathian i ni’ Sam 90:1

‘Thil mawih tawih ral mai ang leh, silhfen, thim ei ang lek ka ni chung hian. Hmeichhe hrin tawh phawt mihring chu rei lo te dam, buainaa khat a ni. Pangpar angin a lo chhuak a, a vuai leh a, hlimthla angin a thlawk bova, a awm hlen lo’ Joba 13:28

Tihtur neilo leh hman em em chang hian mihring nun hi i ngaihtuah ve chet chet thin em? Hun kal chak zia leh kum vei chakzia te hi i ngaihtuah ngai em? Hmana naupang chhia mai inih lai leh tuna kum sawmhnih ral i lokai tak daih dan te, rei tawh tak anga lang, la rei siloh zia te i ngaihtuah ngai em? chutiang ang zel chuan hun reilote ah he i lei damchhung hi i hmang liam mai ang a, mihringte tawpna thlanmual lamah i la liam ve mai dawn chu a ni si a tihte hi i ngaihtuah thin em? kan chatuan hun tur hi eng ang tak ni ang maw tihte hi i ngaihtuah ve ngai emaw chu?

Mihring nun hi heti ve mai hi a ni a, zing ni a lo chhuak a, tihtur leh hmachhawp hrang hrangin a lo hmuak nghal a, tlai ni a tlak thlengin hmanhlel mahse, atuk atana hmachhawp nei teuh chungin a hahchawl a, kum a vei a, thawhzawh tih reng a awm thei chuang lo. Naupan lai atanga phak ang tawk thawk chungin thlanmual lamah kan invuiliam a, nikhat hi thenkhat chuan kan duhtawk lo hial a, darkar sawmhnih pali chuang te hi neih dan awm se kan lei belh duh hial ta ve ang.

Hei hi mihring damchhan a ni thei ang em? Chatuan hun atang hian he kan lei damchhung hi rawn thlir let ta ila, tuna kan nun hman dan hi eng angin nge kan rawn hmuh ang le? Hunbi awmtawhlohna hmuna kal tur si heti ema kan lei damchhung reilote kan thlahlel leh kan hmang am hi kan tifuh chiah em le? Ram ropui zawk thlahlel tur kan nei a, tawpni nei tawhlo tur hun hman tur kan nei a, chu hun atan he kan damchhung hian inpuahchah tur kan nih laiin, he kan damchhung ni atan ngawr ngawra kan inpuahchahna hian kan hun tamzawk hi a luah tlat a, kan upat hun atana kan inbuatsaih lawk ang tluk pawh hian kan chatuan hun atan hian kan inbuatsaih peih lo chu a ni.

Mihring damchhung ni reilohzia leh kan inrin loh laia thihna thlan khura tlu liam mai tur kan nih hi inhrilh kan ngailo chung hian, kan chatuan hun tawn tur atana kan ngaihtuahna sen thin hi chu a tlem khawp mai. Naktuk emaw nakum emaw, zirlai te kan zirzawh hun emaw te chu kan ngaihtuah lawk a, chumi hun atana hmachhawp leh ruahmanna te pawh kan nei lawk teuh a, nikhata kan hun hman darkar tam tak hi chumi hun lothleng tur atan chuan kan hmangral thin. Mahse, Chatuan hun ngaihtuahna atan hian minit reilote pawh hi kan ngaihtuahna kan seng ngai lo thung.

Pathian chuan mihring rilruah chatuan a dah a, mahse, bumtu chuan chu chatuan hun kan ngaihtuah lohnan chuan kan tun hun hmang hian min tibuai reng a, kan ngaihtuahna chu luahkhah tir dan tur mawlh hi a ngaihtuah thin. Chutiang tak chuan kan tunlai chhuante hi bumin kan awm mek a ni. Ngaihtuahna thawl veh vawh, engmah lungkham neilo te hian tlai nitla tur te hi han han thlirliam thin ila, a tha tur a nih laiin, kan hun awl a awm hleka inrawlh tum kan mobile phone te, kan TV te, technology thil siam chawp te hi an inhawr tup tup reng mai si a, Zan boruak nuam tak hnuaiah van arsi te thlira Pathian nihna te ngaihtuah thei kan nih lai hian engchen atang khan nge chunglam arsi pe tuarh mai te hi kan thlir tawh loh niang le?

Engtin pawhin awm ila, engchena sang pawh he khawvelah chuan thleng mah ila, Pathian ropui zia te, chatuan Pathian a nihna te hi kan ngaihtuah chhuak ngai lo ang. Chutiang thlen tuma kan hmanhlelna chuan kan chatuan kawng atangin min hruaibo zawk a, thleng tura kan inbeisei lai leh hrefiah tura kan inngaihnaah kan lo bo thuk tawlh tawlh zawk thin. Kan lei taksa nihna hi kan hriatchian a,  ngaihtuahna fim nena kan chatuan hun tur kan ngaihtuah thiam hun hunah he kan lei damchhung reilohzia te, chu chatuan hun atang chuan hlimthla thlawkbo thin ang mai anih zia te chu kan hmu thiam tawh ang.

HMCF Retreat Report

‘Mi fingte zirtirna chu nunna tuikhur a ni. Thihna thang hawisanna turin…….’ Thufingte 13:14

He khawvela lo piang chhuak ve ta na chu mi ang emaw anglo emaw, mifel emaw fello emaw, mi tha emaw thalo emaw, vanram kai tur emaw hremhmun kal tur emaw kan la thi vek dawn a, buai leh hmanhlel em em ni a kan inhriat lai pawh hian thi hmanlo hi chu kan awmlo a ni ang, kan inrin loh lai leh kan beiseiloh lai hian kan thi leh bul thin a nih si hi maw! Chuti anih avang chuan chatuan atana nung tura taksa lam thihna hmachhawn tur hian kan inpeih reng a tul.

Chutiang tak chuan kan taksa tana kan hmanhlel ang hian kan thlarau tan pawh hian kan hmanhlel ve chu a tul a ni lawm ni tiin Ni 16, Oct zan atanga tanin Hyderabad a Mizo awm aduh apiangte tan Thlarau Nunna thu zirna hun tha siam a ni a, A tan zan khan mi 24 kan lut a, a tuk lama lo luh belh te nen mi 45 kan riak lut a, a tawpni a langa rawn inkhawm te nen mi 138 in he hun hlu tak hi kan va hmang ho thei a, tam lam chuan duhthu sam lo viau mahse, kan hun hmanho chin chinah duhthusam takin kan hmang ho thei niin kan hria a, kan hlawkpui tlang ni pawhin kan hria.

A hmun hi Hyderabad khawpui atanga km 15 vela hla, Tenth Ministry enkawl Carmel Campus-ah a ni a, hmun hma nuam tak, khawpui thawm leh boruakin a chiah phak bak a ni a, building pawh a la thar tha a, Power Supply lamah a khaihlak deuh thin tihloh chu harsatna emaw a awmlo. Tin, ei leh in thuhla pawh kan duh ang taka ei tur kan siamtir thei a, kan lungawi tlang niin kan hria a, a lawmawm hle. Chumi piahlamah kan hun hman ho chhung hian taksa lama hrasatna emaw damlohna nei emaw kan awmlo a, Pathian hnenah pawh lawmthu kan sawi a ni.

He huna Pathianin a rawngbawl tura a thlan chhuah Knight for Christ Ministry te an fakawm em em a, An speaker Tv.Henry Lalhmingthanga hnen atangin Pathian thuchah ropui tak tak kan ngaithla ho a, Tv.Lalthafala leh Pu.Jimmy Malsawmkima ten Discussion hun tha tak tak min neihpui bawk a, kan tunai khawvel hriatna leh finna hrang hrang leng nuaih nuaih zingah hian Pathian thu kan hriatdan pawh hian zawhna a ngah tawh em em tih hi hai rual a ni lo. Kan theih ang angin kan inhrilhfiah a, kan theih bakte pawh a la awm teuh tih kan hria a, Mihring ve mai kan nih chhung hi chuan kan hrefiah vek seng dawn lo, nakinah Pathian hnen kan thlen hunah kan la zawt fiah dawn nia tih hi kan ngaihtuahnaah awm se a tha ang e.

Pathian thuchah hrang hrang kan ngaithla a, Pathian nena lengdun tura thuawihna kan mamawh zia te, thuhnuairawlh a tul zia te, keimahni theuh hi ‘Pathian siam mihring’ kan nih ruala kan inhriatchian siloh zia te, kan rilru leh ngaihtuahna chungchang te kan ngaithla a, Lal Isua Kristan lei leh van inkara palai hna min rawn thawhsakna zawng zawng te kan han inhrilhfiah a, a ropui ngei mai. Kan ngaihtuah ngailoh emaw kan ngaihtuah duhloh emaw te pawh a ni ang ‘Hremhmun’ chungchang te pawh kan zirho a, kal duhlo vek nimah ila, kal loh hram dan ngaihtuah erawh kan awm siloh zia leh buma kan awm nasatzia te kan inhrilh thar leh a, kal tura reservation lo ti tawhte pawhin kan cancel leh ta vek niin kan hria.

Kan khawvel a changkang tawh a, kan nihna ang ang hi ‘ka nihna a ni, tu min sawisel theih a ni hleinem’  kan tih tawh rual hian Pathian fa kan nihna erawh hi chu kan chhuang lo khawp mai tih kan han zirhho chu mahni lam insit a na duh hle mai. Chumi piahlamah he khawvel changkang tawh takah hian thlemna pawh a changkang chho zel tih te, chung hmachhawn dan tur leh chung zawng zawng hnehtu kan nihzia te chu kan nunkawng hruaitu atan a va hlu em. Kan inhrilh vek senglo. ‘Lalpa tih hi finna bul a ni’ ti a hun kan khar ang khan Lalpa tih hi kan nun hian tum phawt mai teh se.

Kan duh emaw duhlo emaw hun chuan min liampui a, khamlo tak chungin kan hmang zo chu a ni ta. Pathian zara kan la dam ve zel te anih chuan kum hnih thum liam hnuah kan la tawng leh mahna tih chauh a ni ta. Lawmthu sawina tur tam tak a awm. Engkim chunga thuneitu Pathian chungah te, kan zavaia thawhhona avanga sum leh pai hman tur nei kan nihnaah te, a hlawhtlinna tur atana rawngbawltu leh member, mawhphurna bik neite thlengin, a hmunhma min hmantirtu te nen, tha leh zung sengtu zawng zawngte chungah lawmthu kan sawi tak meuh meuh a ni.

Thihna leh Thawhlehna

Tin, anni chuan a hnênah, “Hmeichhia, engati nge i tah?” an ti a. Ani chuan an hnênah, “Ka Lalpa an kal bopui a, an dahna chin ka hriat loh avângin,” a ti a. Tin, chutia a sawi veleh a hnung lam a hawi a, Isua ding a hmu a, Isua a ni tih a hre si lo va. Isuan a hnênah, “Hmeichhia, engati nge i tah? Tunge i zawn?” a ti a. Ani chuan huan enkawltu emaw a ti a, a hnênah, “Ka pu, amah heta ta i kalpui a nih chuan I dahna chin mi hrilh ang che, chutichuan ka la ang,” a ti a. Isuan a hnênah, “Mari,” a ti a. Ani chu a hawi a, a hnênah Hebrai tawngin,“Rabboni,” a ti a.(Johana 20:13)

Kan Lal Isua thihna leh thawhlehna champha te chu kan lo hmang liam leh ta a, kan dam ang a, kan khawvel te hi a la awm zel anih chuan kum dangah te pawh kan la hmang zel ang. Mahse, hunpui leh champha anih vang ngawta hmang kan nih chuan kan tan awmzia erawh a awm der si lo ang. A Thihna leh Thawhlehna Ni anih lam ai chuan a Thihna leh Thawhlehna chuan ka nunah enge awmzia a neih tih hi a pawimawh zawk.

Lal Isua chu he khawvel tana lokal anih leh mi zawng zawng tana kawng thar hawnsaktu a nih chu inhrilh nawn kan ngai lo. Chutih rual erawh chuan mi tlemte chauh hian Lal Isua Krista thihna leh thawhlehna hi an tawmpui tlat a ni. A dam laia zuitu leh a chhang eitu chu mi sangnga chuang an nih lai khan a thihhnua a inpuanna leh tholeh taksa hmanga a inlarna chu kutzungtang thliah lek an ni tlat mai. Engatinge mipui tamtak chungah, boruakah tholeh taksa hmanga a inlar loh le? Engatinge amah nghaisa tu te hnenah khan a inpuan chhuah loh le? Mihring tak chuan chung ho zinga han inlar leh te chu alawm chakawm!

Taksaa a len lai khan a khawfan emaw a kawtthler fan emaw a ilo awm remchang hlauh anih chuan Lal Isua chu hmuh mai theihin a awm a, mahse, tholeh taksaa a len tak hnu chuan keimahni zawk hian kan zawn a, kan pan a ngai ta thung. A thihna leh thawhlehna hmangin Ama lama a tihtur chu a tizo ta a, tunah chuan ‘tupawh a zawngtu tan chuan hmun a awm’ tih a ni ta.

Lal Isua hmuh tum talh tu te hian an hmu thin a, kalpah behlawi peh a peh mai tum, ‘ka chhar tak hlauhin’ tih ang chauha zawngtu tan chuan hmuh mai theih a ni lo fo. A dika dik chuan heng mite hnenah hian a inpuan loh bik vang a ni chuang lo, a inpuanna erawh hriatthiam a har thin a ni zawk.

Mari hian Isua ding a hmu a, mahse a hmuh tum dan nen inang ta lo chu Isua a ni tih a hre lo. Minung, tholeh Lal Isua kha mitthi hmuha hmuh a tum tlat si a, kan inang thin awm e, tholeh Lal Isua hi kan pianna khaw hlui, thihna kawtthler velah, kan duh dan leh nawm tih dan ang anga nunna khua, thihsan tawh vengah hian hmuh kan la tum thin. Chu khaw kawtthlerah chuan Lal Isua hmuh kan la tum talh thin hi chu ‘ui leh vawk hmaah lunghlu paih suh u’ a tih nen khan kan danglam awm lo ve.

He thihna leh thawhlehna neitu Lal Isua tel lo chuan Tumkau nena ‘Hosanna’ in awmzia a nei lo a, ‘A kin ta’ tia hnehna hlado pawh chu hlawhchhamna hlado mai a ni a, ‘Engatinge mitthi zingah minung in zawn?’ tih te chu keimahni min zilhna mai a ni reng dawn. Keimahni theuh inzawt ila, he thihna leh thawhlehna hi kan tawmpui tak tak em?

Hman lo

'Tin, kalkawnga an kal laiin tuin emaw a hnênah, “I kalna apiangah ka zui ang che,” a ti a. Tin, Isuan a hnênah, “Sihalten kua an nei a, chunglêng savate pawhin bu an nei a, Mihring Fapa erawh hi chuan a lu nghahna a nei lo,” a ti a. Tin, mi dang hnênah, “Mi zui rawh,” a ti a. Nimahsela ani chuan, “Lalpa, ka pa mi vuitîr zet rawh,” a ti a. Isua erawh chuan a hnênah,  Mitthiin anmahni mitthi chu vui rawh se; nang chuan Pathian ram thu va hril darh zâwk rawh,” a ti a. Tin, mi dang pawhin, “Lalpa, ka zui ang che; amaherawhchu ka ina mite tawngthain mi thlahtîr zet rawh,” a ti a. Tin, Isuan a hnênah, “Tupawh leilehnaa kut nghata hnung lam en chu, Pathian rama mi ni tlâk a ni lo ve,” a ti a.

Pathian tana hun neih lamah hi chuan ‘Hnar hnuaiah phatna a bo lo ve’ an lo tih hi kan mihring nun hian a mil khawp mai. Tupawh mai hi mahni tawkah kan buai vek a, ‘enge i tih’ tih inzawh changa chhanna fumfe pe theilo te pawh hi engemaw tih tul han sawi chuan hmanlo an inti leh viau zel a, an duh zawng leh peih zawngah chuan hun insiam thei te pawh hian Pathian tana hun serh hran hi chu kan hman lo leh mai thin.

Hyderabadah chhan hrang hrang avangin kan awm a, kan awmchhan hi kan ngaipawimawh hmasa tur a ni kan ti thin a, a dik hmel khawp mai. Chumi tihhlawhtlin chu min dahtu leh kan nun chunga thuneitu Pathian rawngbawlna ah pawh kan ngai thin. Mahse, ngaihtuah chian tak tak chuan kan awmna hmun apianga kan awm chhan leh kan beisei hi ‘survival of the fittest’ thuthlung chhunzawmna, kan dam khawchhuahvena tur atana beihna a ni zawk fo a, Pathian hming chhuanlama hmang hian kan dam khawchhuahna tur hi kan um a lo zawk fo mai.

Chu chu sual leh fello a ni em? Thil reng reng hi amah mai chuan sual a ni lo a, a mah mai chuan fellohna hranpa a nei lo kan ti thin a, Zirlai tan zirna sual a ni lo a, hnathawk te tan hnathawh chu sual a ni hauh lo mai. Mahse, kan zirna hmuna min kotu, kan hnathawhna hmuna min kotu Pathian hi engtin nge kan chhan thin le? He kan chhanna hian kan zirna leh kan hnathawhna chu kan tan thang anih leh nihloh a hril ta.

Lal Isua zuitur hian hmanloh hi a awm thei lo. A kohna chhang tur hian nakin tih hi awmze neilo a ni. Amah aia dah pawimawh dang kan neih chuan chu kan dah pawimawh chu kan tan thang leh awhna, sual a ni thei. Chumi kaltlang chuan han th;ir Zirlaiin a zirna avanga Hyderabada a awm chhan chu he khawvel intlansiaknaa a din khawchhuah ve nan, hnathawk ten kan awmchhan chu kan damkhawchhuah ve nan a ni.

Mihring kan nih chhung chuan mamawh kan nei reng dawn a, kan mamawh leh duhzawng hi engtikah mah kan inla ngah dawn lo a, thuhriltuin a lo sawi ang a ‘heng zawng zawng tawpna chu Lalpa i Pathian chu tih rawh’ tih hi kan inchah nawn leh a ni e.

Hawikir Lehna

'Chu lo pawh chu an hnenah heti hian i sawi tur a ni. Lalpa chuan heti hian a ti ‘Mi an tlukin an tho leh lo vang em ni? Mi a pen bovin a lo kir leh lovang em ni? Engatinge he Jerusalem mite hi, kumkhuaa hnungtawlh tura an tawlh thluk tak le? Bumna an vuan tlat, kir leh an duh lo (Jer 8:4)

‘Aw Israel, Lalpa i Pathian lamah chuan kir leh rawh. I khawlohna avang ngeiin i tluk tak hi….kan kut chhuakte hnenah chuan kan Pathian in ni e, kan ti tawh hek lo vang. Fahrahte chuan nangmahah hian khawngaihna an lo hmu thin a ni si a’ (Hosea 14:1)

Pathian kutchhuakah chuan finna leh hriatthiamna nei sang ber, Ama anpuia din, thilsiam dang zawng zawngte tluk loh kan ni. Mahse, mak tak maiin he kan finna thluak bur hi amah Pathian zawn hmuhnan emaw, hriatchian leh zualnan emaw hman ai chuan mahni duhdan leh nuam tihzawngah kan hmang liam nasa a, kan sum leh pai atanga sawma pakhat pek kan tuipui tluk hian kan ngaihtuahna sawma pakhat ama tana sen hi kan tuipui teuh lo mai.

Chutihlai eawh chuan kan ngaihtuahna in min herpui lam zel hi kan taksa pawh hian a umzui a, ngaituahna sual atang chuan sual rah rapthlak tak tak a lo chhuak a, ngaihtuahna fim leh thianghlim chuan rah duhawm tak tak a chhuah thin. Chutak chu Sual Lal Setana pawh hian a lo hrechiang a ni ang, Eden huanah pawh khan ngaihtuahna a rawn bitum nghal chat a, hnehna pawh a chang ta reng anih kha. Sual tur emaw fel tur emaw hian kan taksa hi engemawchen chu kan khuahkhirh thei a ni thei e, mahse, thinlung lam hnehna tello chuan remchang awm rualin a tluchhe nghal tho ang.

Kan ram leh hnam, mimal leh khawtlang nun kan thlir a, kan lung hi a awi lo! ‘Heng sualna zozai min runtu hi khawilam atanga lo irhchhuak nge ni ang’ kan ti thin a, kan phak tawkah dodal leh tihrem pawh kan tum thin. Sual lam kawnga kal mekten mawhpuh tur an dap a, felna kawng duhtuten mawhchhiat tur leh hrem tur an lo dap ve bawk a, mahni hriat zawng kawng kawngah kan hmanhlel ta.  Mahse, a lo irhchhuahna hmun kan thinlung hi kan bitum ngai em?

            A ni asin! Pawnlawm thil avanga hnehchhiaha awm nitlata kan inhriat avang hian sual ni a kan hriat leh sual lam kawnga min kaipeng thei te chu khap kan tum thin a, zu leh ruihhlo tinreng te chu kan khawihphak loha awm turin kan duh thin. Heti zawng hian kan ngaihtuah ngai em? Pathian tehna atang chuan tualthah loh ngawt hi ‘Tualthat suh’ tih dan zawmna a ni lo a, mahni unau hawtu chu ‘tualthat’ nen danglamna awmlo kan ni zawk tih te hi, Pawnlamah remchang awmloh avang maiin fel niin kan lang a ni thei, mahse rilru lamah hnehin kan lo awm reng thei tih lam hi kan ngaihtuah tel a tul asin.

Sualna hian kan ram leh hnam, khawtlang min luhchilh a ni lo a, kan rilru leh ngaihtuahna min luhchilh a ni zawk. Kan rilru ber hi hneha a awm tlat avang hian hnehna puang chhuak tur hian che chhuak tur kan lo awm lo thin a, kan tlukna hmunah kan rum a, tho thei tawhlo emaw tho tur chuan tanpuitu mamawh tlat emaw kan inti a, keimahniah ngei hian sual hneh theihna ‘thiltihtheihna’ chu dah a ni tih kan ngaihtuah ngam lo thin.    

Lalpa indona a telve nang leh kei hian kan beihte chu tisa leh langthei taksa neite hi a ni lo tih hi hria ila, Eden huan atanga ‘thinlung bumtu’ hi kan bitum tur tak zawk, kan beihna hmanrua pawh ‘thinlung hnehna’ kan beihna hmun tur pawh ‘thinlungah’ a ni tih hria ila, zu leh ruihtheih thil duhna, eiruk leh hlemhletna zawng zawng, tualthah leh itsikna lo irhchhuahna hmun lam zawk hi i bitum teh ang.

Buma awm tlat te hian ‘hawh teh u’ i ngaihtuah tha leh teh ang u. Buma kan awm tlatna hi thlah ila, pawnlam thil avanga rah beh leh hnehchhiaha awm kan ni lo tih hi zirchhuak tawh ila, Bumna hi vuan tlat loin, kan tlukna hmunah hian hnehna nen tholeh turin i inpuahchah ang u.