Tu thiamloh nge?

 ‘Eng thil nge thleng ka hrethiam bik lo, hetiang hi a lo ni ta mai a ni’ Tin, keiin an hnênah, 'Tupawh rangkachak nei apiangin rawn thlawn rawh se,' ka ti a; chutichuan min rawn pe a: tin, keiin meiah ka lo paih lût a, tichuan he sebâwng no lem hi a lo chhuak ta mai alâwm maw le," a ti a. Exodus 32:24 

Sekibuhchhuak a ni ngawt alawm le. Mipuite chuan an rangkachak te chu an rawn la khawm a, Arona chuan meiah a lo paih lut a, Sebawngno lem a lo indin ta mai a ni. Anihna takah chuan amaha lo indin chu a ni lo. Chang hmasa lama kan hmuh angin Arona chuan an rangkachak thawhkhawm chu amah ngeiin a chhunsak tih kan hmu. Hetiang hian i ngaihtuah ngai em? 

Phaiah zirna tha zawkah a zir a, hetiang hian a lo chhuak ta mai alawm le: Sum leh pai tam tak sengin chhungten zirna tha zawk zir turin min tir liam a, an beiseina leh an innghahna, an thlamuanpui thin te hian an beisei loh lam zawk te hi kan zirchhuak a, nun hloh ta thak lah bo lo. An thlamuanpui te hi an phurrit kan nih tak hnu hian enge kan sawi? Arona ang bawk hian kan hrethiam bik lo, chhungte pawhin hrethiam bik hek suh! ‘hetiang hian kan lo chhuak ta mai a ni’ kan ti. 

Kohhran leh khawtlangahte pawh theihtawkin a inhmang a, hetiang hian a lo chhuak ta mai alawm le: Kan Zoram bikah chuan Kohhran leh khawtlangah kan thawhhlawk in kan hun tamzawk hi kan hmang ral a, kan inpekna te, kan thahnemngaihna te a lawmawm. Mahse, kan thawh tam tak hian kan beisei ang rah chhuah a hnehin kan beisei loh dan daihin rah a chhuah tlat thin. Chutiang hunah chuan enge kan sawi thin? A hruaitu pawh, a mipui te pawh hian Arona ang bawk hian kan hrethiam bik lo, ‘chutiang chuan thil a lo inher chhuak ta mai a ni’ kan ti. 

Pathian zarah Sawrkar hna tha tak a hmu ve a, mahse, hetiang hi a nihpui ta mai a lawm le: A thawhna offis zirloh nge a thawhpuite zirloh kan sawi phak chu a awm lo. Kan hna hmuh te, kan hna hmuhna hmun te Pathian zara kan hmuh a ni ngei nge ni ngei lo kan sawi phak bawk lo, mahse, malsawmna nia kan hriat hi anchhia a ni ta mai zawk em ni tih tur hi a awm tlat thin. Lawmtakin kan han zawm ta cheng a, ni reiloteah beisei loh zawngin thil a inthlak danglam a, Arona ang mai hian kan hrethiam bik lo, ‘heti hi a nihpui ta a nih hi’ kan ti. 

Nupa inhmangaih tak an ni asin, mahse, hetiang hi an ni ta si a: Nia, hmangaihna nen Pathian hmaah thutiamin bul kan tan a, ni reilote ah kan rinloh lam thleng thleng hian kan inchhungkhur boruak hi a insingsa ta thin a, midangte pawhin a ngaihna an hriat loh a thleng fo ‘kan hrethiam bik lo, amahin a lo indin chawp ve mai a ni’ kan ti

Kan fanu kan fapa te Pathian hre turin kan duh a, kan theihtawp pawh kan chhuah, mahse, heti zawng hian an lo puitling ta si a: Kan fate kan enkawlna kawngah te hian kan theihtawp kan chhuah. Mahse, angaihna hriat hi a har a ni. Kan duhdan leh tha tih zawng anga puitlin tir kan tum a, a siamtu leh neitu Pathian lam pawh ngaichang ta lo hian, a tawpah ‘heti hi an nun kawng chu a ni ta si a’ kan ti. 

Chutiang zel chuan kan ziak seng lo ang. Kohhranah, Political Partyah, khawtlangah, chhungkuaah, mimalah, khawi hmun mah hi a bang lo. Khawvel hun inher zel hian a lo herchhuahpui ni awm tak hian thil a thleng thin. Engvang nge? Bawngno lem chu amahin a indin thei lo. Kan ram, khawtlang, mimal nun, chhungkua kawngdiklo lama kan peng a, buaina a kan inhnuk lut thin hi keimahni, keima thiamloh a ni. Bawngno lem chu amaha indin ni lo in keimahni ngei hian kan din a, kan ker a, kan rim a, kan rim thlu ta a ni zawk lo maw! Kan hma hunah hetiang chhuanlam hi kan la nei fo ang. A damna pawh hmundangah kan zawng a ni maithei. Mahni ah lo chuan kan hmu chuang dawn em ni? A lo indin dan kan ngaihtuah chian a, a damna pawh kan hmuhchhuah theih a va rinawm em

Pathian hriatna

Chung ni hnua Israel chhungte hnena thu ka thlun tur chu hei hi a ni.. An chhungrilah ka thupek ka dah ang a, an thinlungah ka ziak bawk ang a, kei hi an Pathian ka ni ang a, anni chu ka mite an ni ang. Tumahin ‘Lalpa hre rawh’ tiin mahni thenawm leh mahni unau an zirtir dawn tawh lo a, a te ber atanga a lian ber thlengin an zain mi hre theuh dawn si a, an bawhchhiatna ka ngaidam ang a, an sualna pawh ka hre reng dawn tawh si lo’ Isaia 31:33 

Khawvela thil hlu ber chu Pathian hriat hi a ni. Kawng leh lamah chuan keinin kan hriat ai hian Pathianina min hriat hi a pawimawh te pawh kan ti tho bawk. Mahse, Pathian hi chuan tupawh mai hi min hre vek a, min hria a ni mai lo a, kan samzai chen hian a hre vek a, a thu lo chuan chawngzawng pakhat pawh hi boral lo tih hi kan Pathian thu chuan min zirtir a ni. Chutiang taka min hriatchian tawh hnu hian keimahni lamin amah kan hriat ve hi a va tul si em! Kan bul vel han thlir ila, Pathian hrelo a nun hmang mek, mahni ngaihdan leh hriatthiam dan dana Pathian zawng, a diklo pawh a diklo tih hrelo a Pathian biaka be ta te kan kat nuk mai.

Mihring hian a phak ang tawkin, a finna leh hriatna hmang hian a siamtu leh dintu hi a zawng thin a, hei hi kan nihphung ve hrim hrim a ni. Kan fin avanga Pathian zawng kan ni biklo a, mi mawl ber te pawh hian an phak tawkin Pathian an lo zawng zawk thin a ni. Chutianga kan zawnna lamah chuan kan finna leh hriatnain min hruaina lam lam kan lo zui a, siam chawp, din chawp, thingbul lungbul, Ni leh Arsi, chi hrang hrang kan lo Pathian chei ta mai thin. Siamtu (mihring) hian a thilsiam (lei leh hlum emaw thil dang emaw hmanga siam) hi Pathian a cheibawl leh biak a remlo hrim hrim. Mahni kutchhuak leh mahni siamchawp na na na chu min siamtu emaw anih theihna kawng a awmlo. Khawvela thil awm zawng zawng thingbul, lungpui, ni leh thla hi Pathiana cheibawl theih turin engmah nihphung an neilo. Eng anga lungpui lian leh maksak pawh nise, mahni insaseng theilo, awm ngaia awm reng, a hman hmanin an chhut khem, an rah balh hi min chhanchhuaktu tura beisei theih a ni dawn em ni? 

Ni leh thla te hi van thengreng hla takah an awm a, nitin tin a a ngai te bawka kan hmuh, danglam ngailo hi min tanpui tura an rawn chetchhuah a rinawm loh. Hengte avang hian Pathian hriatna lama kan harh chhuah hi a tul a, mihringin Pathian dik tak a hriat a, a tlukluh a, innghahnana a hman a, chhandamtu atana a pawm hi tih makmawh a ni. Chuti anih loh chuan mihring chu hnahthel thli chhem len ang mai a ni ang a, thliin a duhna lam lamah a chhem leng ang a, engmahloin a thamral leh mai dawn a ni. Chu chu Pathian hian min hriatsak a, Chumi atana kawng rintlak ber mai chu kan hnena a rawn chen hian a ni dawn lawm ni? Ralkhat thu thang emaw khawilo chanchin emaw chu kan hriatnaah a tawp fo a, keimahni nen inkungkaihna tak tak a awm thei thinlo. Mahse, chutiang chu niloin, Pathian ngei chu kan zingah lo chengin kan hnenah a rawn inpuang chhuak ta. Mihring a lo piangin mihring zingah a lo cheng ta a, khual thuthang ang mai a ni ta lo a, a hring ahrana hmu ve ta lo tan pawh kan thinlungah min rawn luhchilh ta rap rap mai a, rinthu mai a ni ta lo 

Hei hi Lal Isua Krista he khawvela alo pianna thuchah dik tak chu a ni. Nang leh kei hian Pathian kan hriat a, Pathian nen inlaichinna kan lo neih leh a, kan sualna te ngaihdama a awm leh Pathian fa a vuah kan nih lehna hi. Hemi tello hi chuan eng ang pawhin khawvel ropuina te hmang hian Krismas hi hmang thin mah ila, eng kan anpui ngailo ang.

Kawng zawh tur thlan fuh

In hmaah nunna leh thihna, malsawmna leh anchhia ka dah tih tunah hian in chungchang thu a hretu atan lei leh van ka ko a ni. Chutichuan nunna chu thlang rawh u, in nun theih nan, nangni leh inthlahte nen – Deuteronomy 30:19

Lalpa tihna chuan nunna a thlen a, a nei apiang chu lungawi takin an awm ang a, thil tha lo tlakbuakin an awm lo vang - Thufingte 19:23 

Mihring piang ve ta na chuan duh emaw duhlo emaw duhthlangin kan nun hi kan hmang a, a chang chuan kan duhna ngei kan umzui laiin kan duh hauhlohna hmunah pawh hian kan petek luh chang a awm a, kan beisei ngai hauhloh hmunah hian kan nun hi a lo tang ve leh reng thin tlat mai. Pathianin duhthlanna min pe a, chu chu zalen taka hmang thei kan ni chung hian engvanga chutianga mahni duhlohna hmun ngeia lo tang leh tlat thin nge kan nih ang le? Kan duhlohna hmuna kal tur pawh chuan kan duhthlanna bawk chu a ngai a ni lawm ni? 

Zing ni a lo chhuak a, dam taka kan tho chhuak leh tlai nitlak thlenga kan buai nilen ang ngawt ai hian mihring nun hi a chingchivet a, kan han ngaihtuah ang mai hian thil a thleng lo fo a, a chhe lam leh a tha lamah kan hun hian kan rinloh tak tak a tawng fo mai. A diktak chuan khawvel sualna chi hrang hrang te hi kan hmu thiam ve vek a, chutiang anga nun chu kan beisei ngailo a ni thei a, mahse, hun lokal zelah kan hriatloh karin chutiang chu kan lo ni ve reng thin. Huaisen taka a dik leh tha ni a kan hriat kawng thlang ngamloin kan awm thin. 

Thenkhat phei chu midangte ngaihdan turah pawh a dik zawk a ni maithei. Mahse, chu chuan kan kawng thlan chu a tihdik phah lo. Pathian mithmuhah chuan thil awmdan avanga adiklo dik leh ta si a awm a rinawm loh a, a dik chu dikloh leh thu a awm hek lo. Eng hun leh hmunah pawh nunna kawng chu nunna kawng a ni ang a, thihna kawng chu thihna kawng a ni reng ang. 

A chunga thu kan han dahchhuah pawh khi kan chhiar rualin kan duhthusam leh kan duhthlan kawng a ni tih chu kan pawm. Mahse, kan nitin nuna han thlan chat chat fo chu chhiar liam ang ngawt a ni lo. Kan duhthlanna hian nghawng a nei zel a, chu chu kan duhthlanna min tibuaitu lian ber pakhat a ni. Kan hmaah hian duhthlan tur kawng hi pahnih mai lo pawh a inchhawp chang atam a, chu chuan eng hmun nge min thlen ang tih te, eng ang takin nge kan nun hi min nghawng ang tih te kan ngaihtuah thin. 

Mahni mai kan inngaihtuah piahlamah a huam zau zawkin chhungkua leh khawtlang thlengin kan ngaihtuah chang pawh a awm. Chumai piahlamah hun kal tawh leh hun lo la kal tur thleng kan ngaihtuah a tul thin. Chung zawng zawng karah chuan Pathian hi a fawng vuantu anih kan hriat reng a va tul em! Mihringte chuan mihring ngaihtuahna hmangin kan ngaihtuah a, kan hriatthiam phak tawkin a nghawng tur te kan buk kual a, Pathian hi a bul leh a tawp anih kan lo ngaihtuah thleng phak thin lo. Kan zirna kawngah te, kan hnathawhna kawngah te, kan mimal leh khawtlang nunah te kan duhthlanna avanga a nghawng tur te kan ngaihtuah lai hian Pathian chuan a hriatin a hre vek a, a hmu lawk vek. Chu chu kan innghahna ni zawk se, kan nun hi a hahdam zawk. „Chutichuan ni ta se‟ ti a buai buai ai chuan i hma zawna duhthlan tur awm chu hahdam leh thlamuang takin thlang mai la, tun dinhmunah Pathian kawng ruatsak che i hmu thiamlo anih pawhin nakin hunah chuan Pathian remruat thiamzia i la hmu ngei ang.

Fimkhurna tur kan nei e

“Thu chu hril rawh, a hun ah te, a hun lovah te pawh beizêl rawh, dawhthei taka zirtir chungin an thiam loh hriattir la, zilh la fuih rawh. Zirtirna dik an ngaih peih loh hun ala thleng dâwn si a, an beng te a zat avangin an mahni duh zâwng angin zirtirtute an hnenah an khawm zawk anga an beng te chu thu tak lamah an chhu ngawng ang a, thawnthu lam pan in an pêng tawh ang. Nang erawh chu engkimah fimkhur la hreawm tuar la, chanchinṭha hriltu lam hna thawk la i rawngbawlna kha hlen rawh” (II Timothea 4:2-5) 

Kan tunlai khawvêl zet chu chanchin maksak tak takin min luahkhat hneh teh e. A ṭha zawng emaw a chhe zawng emaw nitin mai hian thu mak tak tak, awih tur nge awihloh tur pawh hriatthiam theihloh hian min luahkhat a, Pathian thu lamah leh Pathian hriatna kawngah pawh hian mak tak tak hriat tur a awm ta mai. Khawvel inbiakpawh tawnna a ṭha tawh a, khawvel hmun hrang hranga thil thleng te hmun kilkhawr ber aṭang pawhin kan lo hre ve zung zung tawh a, a hre hmasa te lahin a dik leh dikloh lam kan ngaihtuah lo a, a hreber nih tum ang hrimin puanzar kan lo châk ve bawk nen, hetiang tehnuaih zingah hian kan fimkhur a va ngai em! 

Thu puarpawleng mai mai kan inhrilh darh hi chu ngaihnathiam theih chin a awm. Khawvel thil thleng rintlak deuh kan han inhrilh ṭhin pawh hi ngaihnathiam theih chu a ni. Kan rinna leh kan Pathian hriatna kawnga ngaihtuahna min neih thui tir thei ang chi hi chu kan fimkhur a pawimawh khawp mai. Entirnanah han sawi ta ila, hmanni maiah khawvel letliama Setana biakin hawn a ni tih te hi mi tamzawk tan chuan hriat a ṭul kher lo a, chutiang puangdarhtu nih lo châk pawh a ṭangkai lua lo. Rinna nghet deuh tân chuan chanchinthar pakhat ve mai anih lai khan rinna nghet lêmlo tân chuan Pathian hnen atanga bona remchang leh ṭanchhan a tling daih thei. 

Kan Pathian pawh hian kan khawvel hun inher chho zela hriatna pun tur te hi min lo hriatpui ngei a ni ang. Kan thil hmuh leh hriatah te hian fimkhur turin min lo zirtir daih tawh a, Ama thu aia thuthar leh thawnthu lama kan pên nasat tur pawh min lo hrilh daih tawh. Kan nitin hun hman hi han chhut ila, Pathian hriatna lamah leh a thu belhchian lamah hian kan ngaihtuahna kan sêng hman tawh meuh lo. Kan kheuh neuh neuh a, thu danglam, chanchin maksak, thuthar leh hriat ngailoh hi kan hai chhuak chak reng tawh zawk a, helam kawngah hian kan pêngbo mêk a ni tih pawh kan inhre lo hial zawk tawh. 

Zing kan thawh ruala zân lama kan hmaih thu fahrah tê tê kan hai chhuak hian kan nunah hlawkpuiin kan hria em? Kan thil hriat châk dan êm êm leh kan hriat duhzawng te hi kan uluk a ṭul. Kan nun hi kan thil hmuh leh hriat hian nasa takin min khalh a, kan hriat loh chhung hian min lo thuhneh hman daih ṭhin. Mifing nitur chuan naupan tet aṭanga inzir fin a ngai a, khawpui atanga seilian leh thingtlang kilkhawr atanga seilian chu kan danglam thin ang hian kan nun min hual veltu azir zel hian kan nun a danglam thin. Kan hmalam hun atana kan intuaihriam theih hun, hunṭha kan neih chhung hian kan kalna awm kawng hi mahni ngeiin zirchiang ila, a chhia leh a ṭha thliar thei kan nih lai hian kan duhthlanna hmang fimkhur ila, min hualveltu thil hrang hrang zingah hian kan mamawh leh kan tana ṭha tur hi i thliar thiam ang u. Thil lawilo leh min tihnawk theitu te hi chu hnawl ngam turin ṭhalai te kan inchah leh a ni e.

Lalna leh thuneihna

Aw, Zion fanu, nasa takin hlim la, Aw Jerusalem fanu, âu chhuak rawh. Ngâi rawh, I lal i hnenah a lokal e. Mi fel a ni a, hnehtu a ni. Inngaitlawm takin sabengtung chungah a chuang a, Sabengtung no chung ngeiah’ (Zakaria 9:9)

‘Tichuan, Isua chu an hnenah a lokal a, anniho chu a bia a,’Lei leh vâna thuneihna zawng zawng ka hnenah pek a ni tawh..’ a ti a… (Mathaia 28:18) 

Kan thinlung lam chu kan inhriatsak lo a, mahse, vawiin hunah kan âwka leh theihna hmanga Pathian chu Lal anih zia kan han puangchhuak hrim hrim pawh a ropui e. Keini mai lo, khawvel hmun hrang hrangah keini ang bawka Lal Isua lalna auchhuahpuitu kan tam khawp ang. Duhthusam te phei chu thleng thei se, he a lalna leh thuneihna te hian kan chhunglam nun hi min khawihphak se, kan nitin nun min khawihphak se, kan hnathawh leh kan zirna te hi min nghawng pha se a va hlu lehzual dawn em! 

Pathianin mihring a din tirh khan Eden huanah rorêl turin a dah a, lalna leh thuneihna a khumtir a, chu an lalna leh thuneihna hmang chuan khawvel leh a chhunga awm zawng zawngte damna tur, inlungruala an khawsak tlanna tur angin ro an rêl tur a ni a, mahse, vanduaithlak takin an lalna chu an hrethiam lo nge, chutiang dinhmun luah tirtu chu an chunga lal anih an hrethiam lo zawk, an lalna te chu hlihthlaksak an ni a, hnawhchhuah an tâwk ta zawk. 

Keini pawh hian keimahni zâwn ṭheuhah lalna leh thuneihna kan nei vek mai a, khawilai hmun emaw office emaw ram emaw a thuneihna chelh kher a ni lo. Pathian hian kan hmazawn te te ah lalna leh thuneihna hian min lo thuam vek mai. Kan zirnaah pawh hian kan zirma chungah hian thuneitu kan ni a, kan duh leh ṭha taka zir thei, duh leh tladah taka zirthei kan ni. Nakin zêla kan zirchhuah hunah pawh kan duh leh mahni inhaivur nan, duhleh midangte tâna rawngbawl nân kan la hmang thei zêl dawn. Chutiang zêlin kan hnathawhnaah pawh a ni ang. Kan hmazawna mawhphurna leh tirtur kan neihte chungah hian a thuneitu, a fawng vuantu kan ni a, engangin nge kan hman thin le? Chutianga kan thuneihvena awm chhun chhun chungah chuan kan lalna leh thuneihna chu kan hmang dik hlawm emaw chu! 

Kan ram hruaitu te chauh kan dem thei bik lo. Kan thiltih engkimah hian mahni inhaivur ringawt emaw, mahni dam khawchhuahna tur ngawt emaw kan ngaihtuah thei lo a, kan zirna te hi midangte tâna malsawmna thleng phak a ni zawk tur a ni. Kan hnathawh te pawh mite tana kan rawngbawlna anih kan hre tur a ni. Tun hun atanga kan zir thiam a, kan hman thiamloh chuan nakin hunah hmanthiam thut a har khawp ang a, tuna kan sêl te ang bawk hi kan ni mai zawk ang tih hi a hlauhawm. Kan Lal Isua chuan a lalna leh thuneihna te chu ama tân a hmang ngai lo a, duh chuan mahni inhaivur nân, khawvel zawng zawng chunga lalber leh thiltitheiber nihnan a hmang thei tehmeuh mai. Mahse, chu chu a lalna in a ken a ni lo tih a hria a, midang te tâna damna, midangte tâna malsawmna tur zawk anih a hrechiang a, nang leh kei pawh hian kan lo dampui ve ta a ni. Hei hi kan entawn tur anih vawiin hian hrethar leh ila, A thuneihna hnuaia awm leh nung kan nih hriain, thil te tham te te mah nise, he dinhmuna min dahtu Pathian lakah hian hnawhchhuah leh makchhiat kan tawh loh nan kan chanvo te i hmang thiam ṭhin ang u.

Rinna leh rinhlehna

 Nimahsela, ringhleh hauh lovin rinnain dil rawh se. ringhleltu chu tuifinriat fawn, thli chhem len leh vawrh vel ang hi a ni si a. Chutiang mi, rilru bulbal neilo, a thiltih zawng zawng nghet lo mi chuan Lalpa hnenah engmah hmuh inring suh se – Jakoba 1:6 

Min thlahtu Abrahama chuan a fapa Isaaka maicham chunga a hlan lai khan thiltih avangin thiam a chang a ni lawm ni? Rinna chuan a thiltih nen a thawk dun a, tin, thiltih avangin a rinna chu a famkim ta tih I hria e. Jakoba 2:21 

Mihringte kan buai fona thin chu hmuh theih leh hmuh theihloh kan thliar hran thiamloh hi a ni. Kan rilru ngaihtuahna induan dan hrim hrimah hian thil reng reng chu hmuh theih leh hmuh tawh hnu, khawih theih emaw, a taka awm emaw anih chuan kan hriatna a nghet nghal mai a, ngaihruatna atang ringawt chuan thutlukna han siam ve bawk thin mah ila, engemaw hlekah a nghing leh zung zung thei a, midangte thusawi emaw, fuihna emaw, ngaihdan emaw mai mai hmang pawhin kan thutlukna lo awm tawh sa chu a nghing leh thin. Entirnan Bawng kan hmu tawh theuh ang a, kan hmuh tawh ngei anih avangin tupawhin Bawng chu chutiang chu a ni tiin kan lo hmuh tawh dana thutlukna chu rawn sawi danglam tum mahse kan dinna ngaiah kan ding nghet ngam thin. Vantirhkoh erawh chu atakah kan la hmu hauh lo mai a, ngaihruatnain a nihdan tur awm ang kan suangtuah a, tuemawin a lem an ziak te, an ngaihdana tha leh nalh tur anga an duan ang te chu kan pawmpui ve ngam a ni chauh a, min hnialkalhtu leh chutiang zawk chu a ni ti a min rawn sawisaktu awm se, kan lo hriatdan chu kan ringhlel leh thin. 

Chutiang tak chuan Pathian pawh hi awm ngei tur chuan kan ring a, mahse, a tak takin kan hmu lo tlat a, kan rinna hi a nghet mawh khawp mai. Retreat leh Camp te kan ti a, chungah chuan a thiam zawkten an han sawi a, a ngaihnawm mai bakah a fiah em em a, kan rinna derthawng tak pawh a nghet ve sawt sawt thin. Mahse, nikhua a lo rei a, kan beisei dan angin Pathianin hna a thawk reng lo a, keimahni ngei pawh kan in sawhnghet tulh tulh peih lo a, midangte atanga ngaihdan sawh nghet ve mai kan nih avangin kan lo nghing leh thin. 

Kawng kan hriat thanah chuan tuma min kawhhmuh leh kaihhruailoh pawhin kan kal zar zar thei a, kan la kal ngailohnaah erawh chuan kan phang ru tlat thin. Pathian kan hriatna leh rinna kawngah hian kan nitin nun hi kawng thar zel a ni a, hmana kan lo va dai tawh, kan lo va belhchian tawh tih a awm thei lo. Midangte lo dai tawh leh lo hriat tawhte chu engemaw chenah min puitu a ni thei a, mahse, rinpuia neih theih a ni lo. Mahni ngeiin kan dai a, kan hriat ve zel zawk tur chi a ni. 

Chutiang anih chu kan Pathian hian min hriatsak avang hian ringhlel lo turin min chah. Aizawl kal tura chhuak chu la kal ngailo mahse motor khalhtu in Aizawl a thlen pui dawn tih a rinna avangin thlamuang takin Sumo ah a thu mai a, amahah thil a fel a ni. A rual veka kal ve hnamdang daih mikhual ringhlel chunga chuang ve awm ta se, amahah a felloh avangin motor pakhata chuang mahnise, a thlaphang ru tlat thei. Chu chu keimahni theuh pawh hian kan rinna teh nan hian hmang thin ila, kan rinna hi keimahni lama kan inchinfelna awlsam ber anih hriain rinna nghet lehzual kan neih theih nan i tang sauh sauh ang u. kan chian ngam poh leh, kan rin ngam poh leh pawnlam thil hian min sawi nghinglo ang.

Pathian duh ang a nun hman

Chutichuan, tunah mikhual leh mi cham mai in ni tawh lo va, mi thianghlimte nen chuan tualkhat leh Pathian chhungte in ni ta zawk a ni;Krista Isua ngei chu a kila lung pawimawh ber niin, tirhkohte leh zawlneite lungphum chunga sak in ni a, amahah chuan lung rem hrang theuhte, rem taka chuktuahin, Lalpaah chuan biak in thianghlimah a chang zel thin a; nangni pawh amahah chuan Thlarauva, Pathian awmna tura rem khawm in ni (Ephesi 2:19-22) 

Kan Pathian thu chuan Pathian awmna tura rem khawm kan nih leh Pathian in kan nih min hrilh chiang a, kan nitin nun te, kan hun hman dan te, kan tawngka chhuak leh kan thiltih zawng zawng, kan hmathlir thleng mai hian Pathian chenchilh kan nih ang ngeiin Pathian rawn chung zelin, Pathian tan pawha tih awm tak zel kan ngaihtuah tur a ni tih kan hria a, mahse, a tak ram khawvelah hian hetia kan sawi liam ang ngawt hi a lo ni thin lo. 

Khawlai kan chhuahvah nikhua a mipui buai hmanhlel zia hi kan ngaihtuah zui ngai emaw! Mitin mai hi mahni tihtur theuhte tih zawh hmanloh hlau ningei turin kan phe hlawp hlawp hlawm a, hmuntinah hian chutianga hmanhlel leh buai chuan kan nung tlang a, ringtu leh ringlotu kan dang chuang lo a, hausa leh rethei lah kan dang hek lo. Chutiang karah chuan eng chenah nge Pathian in kan nihna anga kan tih tur leh tihloh tur ni ta ang? 

He khawvela lo piang ve ta chuan duh leh mamawh kan nei theuh a, chumi inphuhruk tur chuan kan thawh pawh a ngai. Hmanlai thawnthu ang a duh duh neih theihna khawl te chu nei ila a dan a dang deuh mahna! Min siamtu ber lah chuan kan mamawh thil te chu 'ka mihring siamten an mamawh ang e‟ ti a van atanga rawn thlak a tum bawk si lo a, tihian kan taksa mamawh umin kan buai nitin ta mai a ni. 

Anihna takah chuan hetianga mahni intungnung tura beisei pawh hi kan ni reng tak a, midang chungah emaw midang thawhchhuah leh chawmhlawm a awm tur chu kan ni hauh lo mai. Mahse, kan Pathian thu chuan 'kawng dik niawm taka lang atawp chu boralna ni si a awm' tiin min lo hrilh a, he kan damchhung mawhphurna kan hlenna kawngah chiah hian kawng dik tluantlinglo a awm ve a, chu chu kan mamawh emaw kan tih kan umna lama kan mamawh hauhloh emaw, kan dam khawchhuahna atan he khawvel thil engemaw tawk hi kan mamawh laia damchhan ber emaw tih tur ang zia zanga kan umna emaw hi a ni. Chu kawng pahnih kal dun rial chu kan hmuhsual thin avangin kan duh reng vang pawh nilo hian kawng diko zawkah hian kan lo tlanchiam thin. 

He khawvela awm mah ni ila, khawvel khua leh tui kan ni lo a, mahse, chumi rual chiah chuan khawvelah taksain kan la awm bawk si a, khawvel thil hi hlamchhiah thak thei kan ni lo. Sum leh pai, eitur, kan dam khawchhuahna tur hi khawvel atanga kan hmuh tur a ni. Hmanlai Israel fate atanga a vantla nghak thei kan ni lo. Chutiang bawk chuan thil hrang hrang hi Sual emaw sakawlh emaw setana hmanrua emaw tih vang maia hnawl pawp pawp thei kan ni lo bawk. Tuk khua a lo var a, khawvel thil chi hrang hrang hi a ni kan rawn mamawh hmasak fo ni. Chutih rual vek chuan kan mamawh leh kan duhna avang maia kan bawh pawp pawp hi erawh kan thliar thiam a ngai si. Kan khawvel hi ral lo mahse, keimahni zawk hian engtikah emaw chuan kan la ralsan dawn tho tho a, Kan nihna theihnghilh thak khawp hian kan lo inhambuai lutuk ang tih a hlauhawm a, boralna hmun hi kan thlen tawp a ni dah ang e.

Tuk thar leh Nun thar

Tihborala ka awm lo hi Lalpa zahngaihna a lo ni, a lainatnate chu a kang ngailoh avangin. A thar zêl thin tuk tinin, i rinawmna a ropui e. (Tah hla 3:21) 

Engvanga ni pakhat hi ni dang aia hlu bik nge anih le? Ni êng hmun khat avanga ênna nei annih vek si chuan; Pathian chuan a finna hmangin a duang a..(Sirach 33:14, Catholic Bible) 

Khawvêl changkang zêlah lawm tur chi hrang hrang kan hmuchhuak thar zel a, hmanlai chuan an pian ni leh thla pawh an hriatloh laiin tunah chuan piancham lawm chu thiltih ngei tur pakhat a ni tawh a, sumdawngtu te pawhin an sumdawnna tih hlawknan eng ni ni emaw an rawn chhawp chhuak zel bawk a, Mothers’ day te, Fathers’ Day te, Womens’ Days, Valentine Day te, Rose Day te, Propose Day, Frienship Day leh a dang chi hrang hrang kan hriat senloh a awm. Changkanna kawng khata ngaiin hrelo bik leh hmanglo bik nih kan duhlo a, kan hmang ve ta zel a, a lawmawm rualin zau zawka kan thlirna hi min dâl ang tih erawh a hlauhawm. 

Pathian tân chuan nitin mai hi a hlut dân a in ang vek a, nikhat leh kum sangkhat a danglam chuang lo. Chutiang bawkin keini tân pawh nitin mai hi a hlut dân a in ang vek a, piancham bik pawh a awm chuang lo. Zanah tui takin kan mu a, zingah dam taka kan tho leh hi piancham dang kan nei leh a ni zawk a, harh chhuakloin mu tlang ta chu ni ila, Birthday pawh lo thleng leh se kan tân chuan ni awmze neilo a ni ang. A pawimawhna hi a hming emaw a cham emaw lo her chhuak leh avanga kan neih a ni lo a, nungdama kan thlen leh avang zâwka pawimawh leh hlu a lo ni reng mai. 

Kan nuna thil thleng tam tak hi thil thleng nitin anih vang emaw nitina kal tluang pangngai anih vang emaw te hian ngaiah kan nei a, a tur ve rengah kan dah fo a, a hranpa taka a hlutna em em kan ngaihtuah ngai lo. Chutiang anih avang chuan hetianga ni hming hran hran phuahchhuah leh a awmze hranpa han neihtir hi khawvel thil mah nise, a hlutzia kan hriat thar lehna kawng khat a ni a, helam zawnga thlir chuan a cham neih hi a hlu khawp mai. Chutih rual chuan nikhat chauh atâna kan hria a, a hnua engahmah kan ngailo zui anih erawh chuan a hlutna tak tak kan hre hauhlo tihna a ni thung ang. 

Natna khuma mu te, ni thar beiseina nei tawh manglo a hun tâwp hmang mêk te, ram buai hmuna chêng leh engtik hun pawha silai mu leh bomb te hmanga thihna nena inpawm chilh mai theite tân chuan nithar leh tuk thar hi a hlutna a dang khawp ang. An zan mut hlana eng vanduaina tawklo a an awm te chu zing harh chhuah ruala lawmthu sawi mawlh mawlhna tham a ni. Keinin nakum lo thleng tur atâna beiseina kan neih ang te chu an nei pha ve kherlo ang a, nikhat atan bâk beiseina an nei ngamlo maithei asin. Chutiang dinhmun atang chuan nitin mai hi a hlut dan a hlu khawp ang. 

Nunna hlutzia hi a derthawn zia kan hriatloh vang mai a ni a, kan vannei a, thlamuangin kan dam chhung ni te kan chhiar liam avang ngawt hian kan dawn thin tuk thar chungah te hian lawmthu sawi kan lo theihnghilh hlauh ang e. A cham lo thleng avanga lawm ai chuan nitin chunga lawm tur kan nihte hi hre teh ang u. Mihring hunbi chhiar dan maia lawmna leh lungawina ai chuan Pathian kaihhruaina kan dawn nitin chungah hian lawm nachang hria ila, Kan malsawmna dawn zawng zawngte hlutna chu nungdama nithar leh tur thar kan hmu thin hi a lo ni zawk.

Dampui ngam tur damna

 Jerusalemah chuan beram kawngkhar kiangah dil a awm a, chu chu Hebrai ṭawngin Bethesda an ti a, chungah chuan damlo te, mitdel te, kebai te, zengte tam tak an mu hlawm a, tin, chutah chuan kum sawmthum leh kumriat nâ mi tu emaw a awm a, tin, Isuan a mu chu a hmu a, chutiangin rei tak a awm tawh tih a hria a, a hnenah ‘tihdam i duh em?’ a ti a, (Johana 5:2) 

Mihring kan nih chhungin natna leh damlohna hrang hrang te kan tawk ṭhin a, a chang chuan kan theihna piahlam anih avangin nunna hlu tak te pawh kan hloh ṭhin. Khawvel damna pêk theih hi chuan theih chin a nei a, a natna hriat fuh emaw a natna diktak atana damdawi chawh fuh emaw a ngai ṭhin. Kan Pathian damna pek theih erawh chuan theih chin emaw tawp chin emaw a nei lo. Chumai a la ni lo a, Pathian aṭanga damna chuan eng ang natna nge tih a ngaihtuah lo a, eng natna mah dam theilo a awm bawk hek lo. 

Kawng dang lehah chuan mihring damna pek theih hi chuan taksa damna piahlam bak a thleng zo lo hrim hrim a, eng damdawi leh thiamna mah hian thlarau lam damna a la khawih phak lo. Pathian atanga damna erawh chuan taksa leh thlarau damna a khawih ve ve a, a khingbai ve lo. Pathian aṭanga damna beisei tu tân pawh taksa tân chauh emaw thlarau tân chauh emaw damna beisei hi a khingbai a, kan beisei ang taka Pathian tihdamna kan chan ṭhinlohna chhan pakhat pawh hei vang hi a ni thei ang em tih ngaihtuah tham a ni. 

‘Chu damna chu i duh em?’ tiin inzawt ta ila, duhlo kan awm lo ang. Mahse, damna duh ringawt hi damna a ni mai lo a, dam duh mahse intidam duh silo a awm theih tlat mai. Entirnan, Thisen sâng natna nei tihdam ngai pakhat chu a dam theihnan vawksa ei hauhlo tura tih a ni a, kuhva leh zial pawh nghei hmak tura tih a ni a, mahse, a nghei duh tlat lo a, a damna tura damdawi a ei te pawhin awmzia a nei hlei thei lo a, ti ila, chutiang chu damna duh si, damna duhsilo kan tih ang chu a ni ta a ni. 

Zeng pakhat chu Lal Isuan ‘tihdam i duh em?’ tiin a zawt a, a zawh ang tak khian tihdam a duh leh duhloh hi ngaihtuah chian ngai a ni tlat mai. Khalai hulhliap a ṭhut reng kha a hahdam thlak ve tlat mai a, tihdam anih rual khan amahah mawhphurna, tihtur leh hlenchhuah tur tam tak a awm nghal dawn a, chu chu taksa leh thlarau tân a ni nghal bawk a, a taksa mamawh a thawh chhuah ve a ngai ang a, a thlarau chhandam nan a thawh a ngai bawk ang. Anni ang kha leh chen lo mu hlawm reng tawh tân chuan kawng awlsam a ni hauh lo ang le! 

He zawhna hi vawiin hunah pawh hian a la dik reng a, tihdam kan duh leh duhloh hi kan chhan hma hian dam kan huam leh huamloh hi kan ngaihtuah hmasak a ngai tlat. Dam duhsi dam peih silo kan nih chuan tidamtu tan tihdamloh kan thlanawm zawk ang. Dam kan duh danah pawh taksa leh thlarau damna a kal kawp tih kan hriat a ngai. Kan taksa damna chauh kan um a, kan nawm kan maka kan khawsakna tur chauh kan thlahlel a, damna min petu tânah kan inhlan phal leh silo anih chuan tidamtu beisei ngam tur pawh kan ni lo. Damna kan beisei rual hian chona kan âu tih kan hre tel tur a ni. Dam ver vawr nileng lenga khumlaizawla tluk reng a remlo ang bawk hian damna beisei ngamtu kan nih chuan kan hmaa tihtur leh mawhphurna te kan hlen ngam tur a ni.

Thu thiltihtheihna

    Tichuan Pathianin ni sarih ni chu mal a sawm a, a serh ta a, chumi niah chuan Pathianin a thil siam zawng zawng, thu ngawta a siam leh kuta a siamte chu a chawlhsan tak avangin (Genesis 2:3) 

Pathianin thu ngawta mihring a siam ni khan Pathian anpuiin amah chu a siam a, thu ngawtin mipa leh hmeichhiaah anmahni chu a siam a ni. Thu ngawta siama an awm ni khan mal a sawm a, an hmingah chuan ‘mihring’ a vuah a (Genesis 5:1) 

    Thilsiam dang zawng zawngte aia kan danglamna tangkai tak mai chu kan tawngthei hi a ni. Tawngtheilo kan hria a, kut zaizirten an inbe thin a, engemaw tawk chu an sawikaw thei ve ngei ang. Mahse, duhthala kan duh ang ang a kan tawng thei tluka hlu hi chu a awm lo. Kan ngaihtuah ngai emaw, he kan tawngtheihna hi thiltihtheihna ropui tak mai a ni a, kan tawngka chhuak hian thil a siamtha in thil a ti chhe thei a, kan hmelma nena min inremtir theih laiin inthiantha em em pawh inhmelma berah a chhuah thei a, a tawi zawnga kan sawi dawn chuan kan tawngtheihna hi kan hman dan azirin thihna leh nunna thlen thei ve ve a ni. 

Anihna takah chuan he kan tawngchhuah theihna ringawt hi chu thil hlu a ni lo. Kan tawngkam chhuak hian awmzia a neih a ngai a, kan inhriatthiam tawn a ngai. Anih loh chuan kan tawngri ringawt chu a ri nawk nawk ang a, ramsa emaw sava chiar nawk nawk ang chauh a ni ang. Hnamdang zingah kan awm a, kan hriatthiam loh tawng an hman chang chuan kan tan chuan awmze neilo a ni a, chutiang bawkin kan hriatthiam tawngin va be ngawt ila, an lo hriatthiam loh chuan kan tawngka khan awmze a nei dawn chuang lo. Awmze nei anih theihna tur chuan thu awmze nei. hriatthiam anih a pawimawh ta a ni. Kan tawngka chhuak ri hi ‘thu’ in kan dah a, chu thu chu chhiar theih, zir theih, hriatthiam theih a lo ni ta a, chumi zir leh hrethiam chu kan inbe pawh a, kan inhrethiam tlang ta a ni. Chu thu chu kan sawi chhuak a, anih dan tur anga remkhawm anih chuan kan sawirik kha awmze nei a lo ni ta thin a ni. Remkhawm dikloh emaw thu awmze neilo ri chu ri bengchheng leh ninawm mai a ni thung. 

Chuvang chuan mihringte tan hian kan tawngtheihna ringawt piahlamah thu awmze nei anih hi a pawimawh a, thu hmangin mi kan inbe pawh a, thu hmangin kan inrem a, thu hmangin kan indo a, thu hmang hian kan khawvel inrelbawlna hi a kal mup mup mai a ni. Pathian pawh hian he khawvel leh a chhunga awm zawng zawng hi thu hmangin khan a lo siam a, ‘chutichuan lo awm rawh se’ a tih mai khan thil chu anih dan tur angin a lo awm pawp pawp mai a, a bulah khan lo awm ve ni ila, amak duh ngawt ang le. 

Kan Pathian lehkhabu hmun hrang hrangah kan hmu a, thu kan han tih mai hi a lo namai lo khawp mai. Nakin hun pawha kan thiamchanna tur leh kan thiamlohna tur te pawh ‘thu’ hi a ni dawn a, Pathian thu chhuak reng reng thiltih neiloin a awm lo ang tih te a ni tawp mai. Pathian thu hian thil a tithei a, khandaih hriam tawn ang ai pawhin a hriam zawk a ni tih a ni zel a, mak tak maiin chutiang taka thiltithei chu a kawltu kan ni khauh mai. Khawvel kan hneh theihna chu he Pathian thu, a lehkhabua inziak te hi a ni mai a, a hranpa a lei emaw ran lukima thawi emaw lam kha a ni lo a, kan thusawi tawite hmangin sual kan hneh thei a, mi kan chhandam thei a, damlo kan tidam thei a, mitthi kan kaitho thei a, he khawvel leh a chhunga thil awm zawng zawng hi thu hmangin kan thuhnuaiah kan dah thei a lo ni reng mai.

Chutiang taka thiltihtheihna nei kan nih lai hian kan a tha lam zawngin nge a chhe lam zawngin kan hman tangkai zawk ang aw tih te hi ngaihtuah tham a ni. In thu chu ngaihthlak nuam malsawmna thlentu, chi a al ni fo rawh se ti a min lo fuihna te pawh hi a lo ril khawp mai. Kan ka a thu chhuak hi kan uluk a, midangte tana damna thlennan hman tum fo ila, hautak lo takin malsawmna kan thlen sak thei reng a lo ni.